Ο ΤΙΜΙΟΣ ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ

 

Α΄. Ποιος είναι ο τίμιος Πρόδρομος

    Είναι αυτός για τον οποίον ο Χριστός είπε ότι δεν υπάρχει άνθρωπος που να γεννήθηκε από γυναίκα και να είναι ανώτερος του. Γι’ αυτό και η Εκκλησία μας ψάλλει στο απολυτίκιό του· «Μνήμη δικαίου μετ’ εγκωμίων σοι δε αρκέσει η μαρτυρία του Κυρίου Τίμιε Πρόδρομε».

    Πράγματι ο Τίμιος Πρόδρομος έχει ιδιαίτερα και πολλαπλά χαρακτηριστικά.

    Είναι αυτός που γεννιέται με έκτακτο και ασυνήθιστο τρόπο από την περασμένης ηλικίας μητέρα του· είναι καρπός προσευχής μάλλον παρά σαρκικού θελήματος.

    Είναι αυτός που λύνει την αφωνία του πατέρα του και σκορπά χαρά σ’ όλους με τη γέννησή του.

    Είναι ο παραιτούμενος οικιοθελώς από τη νομική ιερωσύνη της Παλαιάς Διαθήκης και σχολάζων κατά Θεό στην έρημο του Ιορδάνου.

    Είναι ο άκρος ασκητής και εγκρατευόμενος· δεν πίνει οινοπνευματώδη εντελώς, έχει περιορίσει στο ελαχιστότατο τις ανάγκες της τροφής, της ενδύσεως, της διαβιώσεως.

    Είναι ο κατ’ εξοχήν ελεύθερος άνθρωπος. Ελεύθερος από την τυραννία της τροφής, των ρούχων, των αξιωμάτων, της κολακείας, της κοινωνικής αποδοχής και συμπαραστάσεως. Ελεύθερος από τον φόβο και τις πιέσεις θρησκευτικού και πολιτικού κατεστημένου.

    Είναι ο επίγειος άγγελος και ο επουράνιος άνθρωπος. Είναι ο Αδάμ πριν την πτώση και πριν δημιουργηθεί η Εύα. Ο κατ’ εξοχήν παρθένος και άγαμος. Το κατ’ εξοχήν εκλεκτό δημιούργημα του Θεού. Η Παναγία και αυτός είναι οι δύο μεγάλοι άγιοι της Εκκλησίας.

    Είναι αυτός που έχει Πνεύμα Άγιο από την κοιλιά της μητέρας του και γι’ αυτό λαλεί προφητικά με τη γλώσσα της μητέρας του, ενώ ακόμη είναι έμβρυο έξι μηνών (Λκ. 1,41-45).

    Είναι ο Πρόδρομος του Κυρίου, όχι μόνο όταν ζούσε αλλά και όταν πέθανε. Προπορεύθηκε και προετοίμασε τις ψυχές των ανθρώπων και στη γη και στον Άδη. Τον έδειξε στους ανθρώπους ως έμβρυο, ως ώριμος άνδρας αλλά και ως νεκρός.

    Είναι αυτός που έρχεται «εις τύπον και τόπον», «εν πνεύματι και δυνάμει» του προφήτου Ηλία. Πυρφόρος, αλύγιστος, άτρομος, ασυμβίβαστος. Η μόνη του διαφορά με τον Ηλία ότι δεν έκανε χρήση της Παλαιάς Διαθήκης, δηλαδή να κάψει αποσπάσματα στρατιωτών, να σφάξει τους ιερείς των ειδώλων και τους ψευδοπροφήτες, ή να ταλαιπωρεί με ξηρασία τον αμαρτωλό λαό. Ήταν οξύς και απειλητικός και ελεγκτικός μόνο στο κήρυγμα. Το κύριο και μόνο όπλο των αποστόλων.

    Είναι ο προφήτης που εμφανίζεται μετά από μακρόχρονη παύση της προφητείας. Πέντε αιώνες περίπου είχαν περάσει από την εμφάνιση του τελευταίου προφήτου του Μαλαχία. «Λιμός του ακούσαι τον λόγον Κυρίου» είχε πέσει. Η μεγαλύτερη τιμωρία και αποδοκιμασία του Θεού. Ο λαός διψούσε για προφητικό κήρυγμα και για προφητική καθοδήγηση και γι’ αυτό πλημμύρισαν από κόσμο οι όχθες του Ιορδάνου όταν εμφανίσθηκε.

    Είναι ο μόνος προφήτης που προφητεύτηκε εκ των προτέρων –από δύο προφήτες της Π.Δ. (Ησαΐα και Μαλαχία) και από τον πατέρα του (Λκ. 1,76)- ότι θα έρθει για να κάνει αυτό το έργο. «Ως γέγραπται εν ταις προφήταις, ιδού εγώ αποστέλλω τον άγγελόν μου προ προσώπου σου, ος κατασκευάσει την οδόν σου έμπροσθεν σου (Μαλ.3,1)· φωνή βοώντος εν τη ερήμω, ετοιμάσατε την οδόν Κυρίου, ευθείας ποιείτε τας τρίβους αυτού (Ησ. 40,3)» (Μαρκ. 1,2-3).

    Είναι ο Βαπτιστής του Κυρίου, που αξιώθηκε ανάμεσα σε δισεκατομμύρια ανθρώπους όλων των εποχών να τον βαπτίσει!

    Είναι ο θεόπτης που είδε τον Χριστό ως άνθρωπο, το Πνεύμα το Άγιο «εν είδει περιστεράς» και άκουσε τη φωνή του Θεού Πατέρα, βιώνοντας έτσι το μυστήριο της Αγίας Τριάδος.

    Είναι, αν και χαρισματούχος και φοβερά άγιος, αφάνταστα ταπεινός. Τον ρωτούσαν μήπως είναι ο Ηλίας που τον πήρε ο Θεός χωρίς να γνωρίσει θάνατον. Τον ρωτούσαν μήπως είναι ο Μεσσίας. Ερωτήματα που ξυπνούν τον ανθρώπινο εγωισμό και την ματαιοδοξία και που μπορούν να σπρώξουν τον άνθρωπο στο δρόμο της απωλείας. Κι όμως ο Ιωάννης πέρα για πέρα ταπεινός ξεκαθαρίζει ότι δεν είναι ο Ηλίας, δεν είναι ο Μεσσίας, απλώς είναι αυτός που προετοιμάζει την οδό του Κυρίου. Κι όταν βλέπει τον Κύριο λέγει στους μαθητές του να ο αμνός του Κυρίου ακολουθείστε τον. Εγώ πρέπει να μικραίνω κι αυτός να μεγαλώνει. Εγώ δεν είμαι άξιος ούτε τα κορδόνια από τα παπούτσια να λύσω. Εγώ σας βαπτίζω με νερό αυτός θα σας βαπτίσει με Πνεύμα Άγιο. Κι όταν βάπτισε τον Χριστό είπε εγώ πρέπει να βαπτισθώ από σένα και όχι εσύ.

    Είναι αυτός που μαρτύρησε και σφαγιάστηκε χάριν του Χριστού. Πριν σφαγιασθεί ο «Αμνός του Θεού ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου», τα νήπια που σφαγίασε ο Ηρώδης ο μέγας και ο Τίμιος πρόδρομος που έσφαξε ο Ηρώδης Αντίπας τη απαιτήσει της συζύγου του Ηρωδιάδος, είναι τα αίματα που χύθηκαν για να καθαρίσουν τον κόσμο κάπως και να τον προετοιμάσουν να οικειωθεί την Θυσία του Σταυρού.

 

Β΄. Ποιο ήταν το έργο του

α΄. Να προαναγγείλει τον ερχομό του Χριστού.

    Από την εποχή του Αβραάμ ο Θεός μιλούσε για κάποιον που θα έφερνε την ευλογία του Θεού σ’ όλο τον κόσμο. Που θα ένωνε ξανά τη γη με τον ουρανό. Που θ’ αποκαθιστούσε τις σχέσεις μεταξύ Θεού και ανθρώπων. Περνούσαν όμως οι αιώνες και ο λυτρωτής αυτός δεν φαινόταν. Οι άνθρωποι είχαν σταματήσει πλέον να ελπίζουν και να περιμένουν τον ερχομό του. Κι έρχεται ο Πρόδρομος να τους το υπενθυμίσει και να ξαναζωντανέψει στη θύμισή τους τον ερχομό του.

β΄. Να προετοιμάσει τον κόσμο να δεχθεί τον Κύριο, δηλαδή να μετανοήσει.

    Το «ετοιμάσατε την οδόν του Κυρίου, ευθείας ποιείτε τας τρίβους αυτού» (Ησ. 40,3) σημαίνει προετοιμάστε τις ψυχές των ανθρώπων να τον δεχθούν. Αυτές είναι που είναι γεμάτες από πάθη και ελαττώματα, που σαν αγκάθια, δεν επιτρέπουν να περάσει ο ερχόμενος Κύριος. Έτσι ο Πρόδρομος κατέστη ο κατ’ εξοχήν διδάσκαλος του νόμου του Θεού, ο κατ’ εξοχήν προφήτης και απόστολός του.

    Αυτό θα είναι και το έργο του Χριστού ως ανθρώπου μετέπειτα. Να μετανοήσει ο κόσμος και να ενωθεί ξανά με τον Τριαδικό Θεό.

    Λέγει ο αείμνηστος π. Αθάνασιος Μυτιληναίος σε ομιλία του· «Όταν ο Θεός μιλούσε στον Αδάμ στον παράδεισο δεν χρειαζόταν καμμία προετοιμασία. Ο Θεός παρουσιαζότανε και μιλούσε, δεν ξέρουμε πως γινόταν αυτό μόνο ο Αδάμ και οι δίκαιοι της Παλαιάς Διαθήκης το γνωρίζουν, πάντως μιλούσε και παρουσιαζότανε εική και ως έτυχε, χωρίς προετοιμασία. Διότι οι πρωτόπλαστοι δεν είχαν ακόμη αμαρτήσει.

    Μετά την πτώση όμως τα πράγματα άλλαξαν. Η αμαρτία έγινε εμπόδιο στο να συναντά ο Θεός τον άνθρωπο και όταν τον συναντούσε κατ’ ανάγκη, λόγω πρωτοβουλίας του Θεού, ό άνθρωπος γέμιζε από φόβο και αγωνία. Γι’ αυτό, όταν προσπαθεί να δει τον Αδάμ και την Εύα μετά τη πτώση, εκείνοι κρύβονται και δεν παρουσιάζονται.

    Έκτοτε ο άνθρωπος για ν’ αναφερθεί στο Θεό προετοιμάζεται. Η προετοιμασία αυτή ήταν κάποια θυσία ή κάποια ιδιαίτερη άσκηση και καθαρμός εκούσια ή κάτι που το του ζητά ο Θεός εκ των προτέρων».

    Ας θυμηθούμε την θυσία του Άβελ και του Κάιν και το πώς ο Θεός αντέδρασε σ’ αυτήν ανάλογα με την προσφορά που δέχθηκε.

    Ας θυμηθούμε τις θυσίες που προσφέρανε οι πατριάρχες των Εβραίων, Αβραάμ, Ισαάκ, Ιακώβ σε ξεχωριστές και επίσημες στιγμές της ζωής τους. Ας θυμηθούμε την προετοιμασία των Ισραηλιτών και του Μωυσή στο Σινά, κατόπιν εντολής του Θεού, πριν πάρουν το νόμο του Θεού.

    Ας θυμηθούμε τον Ηλία, που νήστεψε κι αυτός σαράντα μερόνυχτα πριν δει τον Θεό, λόγω ιδιαιτέρων συνθηκών που αντιμετώπιζε τότε, όταν τον καταδίωκε η Ιεζάβελ για να τον σκοτώσει,.

    Κι όλα αυτά δεν έπρεπε να είναι αυτονομημένα και αποκομμένα από την ψυχή του ανθρώπου, αλλά να εδράζονται και να ξεκινούν από την γνήσια και αυθεντική μετάνοια του. Η θυσία, η νηστεία, το πένθος, η συντριβή, η εκζήτηση του ελέους του Θεού, η αλλαγή νοοτροπίας και διαθέσεως όλα αυτά είναι, πρέπει να είναι στοιχεία και ενδείξεις της μετανοίας του ανθρώπου. Ας διαβάσουμε το πρώτο κεφάλαιο της προφητείας του Ησαΐα για να δούμε πως εκείνο που μας προετοιμάζει για να συναντήσουμε το Θεό είναι κυρίως η γνήσια μετάνοια και η υπακοή στο θέλημά του. Πολύ περισσότερο λοιπόν τώρα, που έρχεται ο Θεός να συναντήσει τον άνθρωπο πρόσωπο προς πρόσωπο, έπρεπε να γίνει μια προετοιμασία του αμαρτωλού λαού.

    Έτσι ο Πρόδρομος αρχίζει το αφυπνιστικό του κήρυγμα «μετανοείτε» και οι άνθρωποι αρχίζουν να ανανήφουν και να τρέχουν κοντά του να τον συμβουλευθούν. Έρχονται οι όχλοι, οι Ιεροσολυμίτες, οι τελώνες, οι στρατιώτες και ρωτούν «τι ουν ποιήσομεν» (Λουκ. 3,10-14). Οι μόνοι που δεν έρχονται για να ρωτήσουν με αγνό σκοπό είναι οι ιερείς, οι Σαδδουκαίοι και οι Φαρισαίοι «οι δικαιούντες εαυτούς» (Λουκ. 16,15). Γι’ αυτό ο Ιωάννης τους ελέγχει σκληρά ονομάζοντάς τους «γενεά εχιδνών» και υποδεικνύοντάς τους να μετανοήσουν και να μη επαναπαύονται στο ότι είναι απόγονοι του Αβραάμ.

γ΄. Να δείξει τον Χριστό.

    Την εποχή εκείνη υπήρχε μεγάλη σύγχυση για το ποιος θα είναι ο Χριστός. Άλλοι λέγανε μήπως είναι ο Ιωάννης και ο Ιωάννης απαντούσε αρνητικά. Άλλοι λέγανε ότι θα είναι ο Ιερεμίας, ο Ηλίας ή κάποιος άλλος προφήτης. Η σύγχυση που επικρατούσε τότε ήταν σαν τη σύγχυση που επικρατεί τώρα για το πρόσωπο του αντιχρίστου. Έρχεται λοιπόν ο Πρόδρομος και τον δείχνει· «να αυτός είναι ο αμνός του Θεού ο αίρων την αμαρτία του κόσμου». Εδώ είναι το κυρίως προφητικό έργο του Ιωάννου, ν’ αποκαλύψει την παρουσία του Θεού στον κόσμο που δεν τη γνωρίζει.

δ΄. Να βαπτίσει τον Χριστό.

    Τι ήταν το βάπτισμα του Ιωάννου; Ήταν βάπτισμα μετανοίας. Ήταν δηλαδή ένα μέσο που καλλιεργούσε τους ανθρώπους και τους προετοίμαζε για να μετανοήσουν. Ο Ιωάννης ήταν «κηρύσσων βάπτισμα μετανοίας εις άφεσιν αμαρτιών» (Λουκ.3,3) Εγώ βαπτίζω με νερό έλεγε ο Ιωάννης θα έρθει όμως ο Μεσσίας που θα σας βαπτίσει με Πνεύμα Άγιο «αυτός υμάς βαπτίσει εν Πνεύματι Αγίω και πυρί» (Λουκ.3,16).

    Με το νερό ένα μεταλλικό αντικείμενο καθαρίζεται μόνο εξωτερικά, ενώ η φωτιά εισχωρεί μέσα του και το λειώνει, ώστε να καθαρισθεί από κάθε πρόσμιξη, να πάρει νέα μορφή και νέο σχήμα. Έτσι το βάπτισμα του Μεσσία -που εμφανίζεται πρώτη φορά την ημέρα της Πεντηκοστής, όπου το άγιο Πνεύμα κατέρχεται με μορφή πυρίνων γλωσσών εκπληρώνοντας την προφητεία του Ιωάννου- εξαγνίζει βαθειά τον άνθρωπο και τον μεταμορφώνει, καθώς το άγιο Πνεύμα σαν φωτιά διαπερνά ολόκληρη την ύπαρξή του.

ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

 http://www.pmeletios.com