Αφιέρωμα: Η ΚΥΡΑ- ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ: το ελληνικό έθιμο - κατασκευές και βίντεο για παιδιά

 

Έφτασε  η περίοδος της Μεγάλης Σαρακοστής.

Για να βοηθήσουμε τα παιδιά να κατανοήσουν την περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής και της νηστείας μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την παράσταση της Κυράς Σαρακοστής!

Στα παιδιά δεν αρέσουν τα πολλά λόγια και οι θεωρίες και προτιμούμε  τη »βιωματική » μάθηση. Η Κυρά Σαρακοστή λοιπόν είναι ένα παλιό ελληνικό έθιμο που έπαψε να τηρείται στις μέρες μας. Στην ουσία είναι ένα αυτοσχέδιο ημερολόγιο που είχαν οι παλιοί για να μετρούν τις εβδομάδες από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι την Κυριακή του Πάσχα. Οι εβδομάδες είναι επτά, γιαυτό και η Κυρά Σαρακοστή έχει επτά πόδια. Ένα πόδι για κάθε εβδομάδα.

Η Κυρά Σαρακοστή έχει σταυρωμένα τα χέρια της, επειδή προσεύχεται, δεν έχει στόμα γιατί δεν μιλάει και γιατί νηστεύει, δεν έχει αυτιά για να μην ακούει. Όλα αυτά γιατί η περίοδος μέχρι το Πάσχα στην ουσία σημαίνει στροφή στον εσωτερικό μας κόσμο με σκοπό την κάθαρση μέσω της νηστείας, όχι μόνο των τροφών αλλά και των κακών μας συνηθειών: δεν βλέπουμε δηλαδή, δεν ακούμε και δεν σχολιάζουμε τι κάνουν οι άλλοι, αλλά στρέφουμε την προσοχή μας στην δική μας βελτίωση.

Το έθιμο της κυρα- Σαρακοστής- και άλλα έθιμα και παραδόσεις για την Μεγάλη Σαρακοστή

 Με στόμα ανύπαρκτο -λόγω της νηστείας- με τα χέρια σταυρωμένα -λόγω της προσευχής- και με ποδαράκια επτά -να συμβολίζουν τις επτά βδομάδες απ’τις Απόκριες μέχρι την Ανάσταση- η κυρά Σαρακοστή υπήρξε, τρόπον τινά, η "βασίλισσα" του νηστίσιμου Σαραντάμερου (ουσιαστικά πενηνταήμερου όμως) που ξεκινά την Καθαρά Δευτέρα. […]

Γράφει ο Γεώργιος Μέγας “άλλοτε, που έλειπαν τα ημερολόγια και ήθελαν να έχουν κάποια αντίληψη του χρόνου στη διάρκεια της Μεγάλης Σαρακοστής, οι άνθρωποι του λαού είχαν βρει ένα εύκολο μέσο’ παρίσταναν τη Σαρακοστή εικονικά σαν Καλόγρια.

Έπαιρναν μια κόλλα χαρτί κι σχεδίαζαν με το ψαλίδι μια γυναίκα. Η κυρά Σαρακοστή δεν έχει στόμα, γιατί είναι όλο νηστεία, τα χέρια της είναι σταυρωμένα για τις προσευχές. Έχει 7 πόδια, τις 7 εβδομάδες της Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο κόβουμε κι ένα πόδι. Το τελευταίο πόδι το κόβουμε το Μεγάλο Σάββατο, το βάζουμε μέσα σ’ένα ξερό σύκο ή καρύδι κι όποιος το βρει του φέρνει γούρι! (Χίος)

Τραγούδι

Την Κυρά Σαρακοστή

που είναι έθιμο παλιό

οι γιαγιάδες μας τη φτιάχναν

με αλεύρι και νερό!

Για στολίδι της φορούσαν

στο κεφάλι της σταυρό

και το στόμα της ξεχνούσαν

γιατί νήστευε καιρό!

Και μετρούσαν τις ημέρες

με τα πόδια της τα εφτά

κόβαν ένα τη βδομάδα,

μέχρι να ρθει η Πασχαλιά!

Αναφέρει ακόμη ο Μέγας: “Τη Σαρακοστή επικρατούν και διάφορες συνήθειες κοινωνικής μάλλον μορφής, όπως η διανομή ειδικών φαγητών σε γείτονες και παιδιά, το τραγούδημα των ξένων, οι κούνιες, κτλ. Π.χ. στη Σινώπη του Πόντου συνηθίζεται το"ξινοφάι": ρεβίθια, φασόλια, κάστανα, σταφίδες, βράζονται πολύ, μαζί με πληγούρι ή κουρκούτι, ζάχαρη και πετιμέζι μελωμένο κι έπειτα τσιγαρίζονται με κρεμμύδι και λάδι. Το μοίραζαν τη Μεγάλη Σαρακοστή σ’όλη τη γειτονιά για ψυχικό.

Στην Αμοργό, μόλις μπει η Σαρακοστή ζυμώνουν και κάνουν ανθρωπάκια με μύτη, με στόμα, με μάτια και τα δίνουν στα παιδιά, αυτοί είναι οι Λάζαροι.”

Παρατηρούμε πως έθιμα, όπως τούτα τα λαζαράκια, αλλά και οι λαζαρίνες, που εξακολουθούν να επιζούν σήμερα σε πολλές περιοχές της Ελλάδας το Σάββατο του Λαζάρου, παλαιότερα λάμβαναν χώρα και καθ’όλη την περίοδο της Σαρακοστής. Ο Μέγας αναφέρει ακόμη: “Στα Βέντζια της Δ.Μακεδονίας από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι του Λαζάρου τα κορίτσια τραγουδούν το Λάζαρο. Μόλις εμφανιστεί ξένος στο χωριό, όλα τα κορίτσια, μικρά και μεγάλα, τον επισκέπτονται στο σπίτι όπου κόνεψε και τον τραγουδούν (τραγούδια της ξενιτιάς, εγκωμιαστικά, κλπ). […]

Συχνές είναι τη Μεγάλη Σαρακοστή οι ολονυχτίες, οι αγρυπνίες στις εκκλησίες. Για τις αγρυπνίες αυτές τα παλιότερα χρόνια οι κάτοικοι ξυπνούσαν από τον "Τουμπακάρη", που τριγύριζε στους δρόμους χτυπώντας τα τύμπανα. Ως ανταμοιβή έπαιρνε το Πάσχα κουλούρια, αυγά και τυρί. (Σκύρος).”

Μας πληροφορεί ο Βρετάκος: "Εκάστην Τετάρτη και Παρακευή της Μεγάλης Σαρακοστής γίνεται λειτουργία, η οποία λέγεται των “Προηγιασμένων” ή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, λέγεται δε ούτω διότι έχουν προηγιασθή τα δώρα από την λειτουργίαν του Σαββάτου ή της Κυριακής. Κατά τας ημέρας αυτάς των Προηγιασμένων, όσοι εκ των Χριστιανών επιθυμούν, δύναται να κοινωνήσουν.[…]

Ακόμη καταγράφει πως: "Ο λαός όταν θέλη να χαρακτηρίση μίαν γυναίκα ως υψηλήν και αδύνατην, λέγει περί αυτής: “είναι σαν μακρυά Σαρακοστή ή Σαρακοστιανή” (κατ’αντίθεσιν προς την Πασχαλινήν, που είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της). Είς την Μεσσηνίαν έχουν την παροιμίαν "Από μπρος Σαρακοστή κι από πίσω Πασχαλιά" όταν θέλουν να χαρακτηρίσουν μίαν γυναίκα ότι είναι άσχημη μεν, αλλά με πλούσια μαλλιά. Παρόμοιαν παροιμίαν είχον και οι Βυζαντινοί: “Από μπρος Τεσσαρακοστή και όπισθεν Πάσχα”. ”

Βίντεο για την κυρα- Σαρακοστή

.

.

 Η  Κυρά Σαρακοστή και η Κυρά Πεντηκοστή του Kώστα Γανωτή στο katixitiko.gr

**********************

Φτιάξε την κυρα-Σαρακοστή

Σε κάποια μέρη της Ελλάδας η Κυρά Σαρακοστή δεν ήταν φτιαγμένη από χαρτί, αλλά από ζυμάρι. Το ζυμάρι φτιαχνόταν με αλεύρι, αλάτι και νερό. Η διαδικασία ήταν κι εδώ η ίδια όπως και με την χάρτινη. Μια παραλλαγή του εθίμου της Κυράς Σαρακοστής είναι φτιαγμένη από πανί και γεμισμένη με πούπουλα.

Πώς θα την φτιάξετε

1. Τυπώστε την κυρία Σαρακοστή που σας αρέσει

2. Κόψτε την γύρω γύρω

3. Ζωγραφίστε την

4. και κολλήστε την στο ψυγείο σας

Τι κάνετε μετά…

• Στην συνέχεια κάθε Σάββατο κόβετε ένα πόδι μέχρι το Μεγάλο Σάββατο που κόβετε και το τελευταίο.

• Είναι ένας πολύ ενδιαφέρων τρόπος για να μάθουν τα παιδιά για την Σαρακοστή και να μετρήσουν τις μέρες μέχρι το Πάσχα.

******************

Η κυρα- Σαρακοστή από ζυμάρι- η συνταγή

Το αλατόζυμο είναι ένα σπουδαίο υλικό το οποίο χρησιμοποιείται σε πάρα πολλές κατασκευές και έχει μακρά διάρκεια ζωής. Μπορεί άνετα να αντικαταστήσει τον πυλό ή κάποιες φορές το fimo. Γενικά για το αλατόζυμο ισχύει ο κανόνας της αναλογίας 1:1:3

Τι χρειαζόμαστε:

• 1 κούπα αλάτι
• 1 κούπα νερό
• 3 κούπες αλεύρι (Γ.Ο.Χ.)
• οδοντογλυφίδα για διακόσμηση

Πώς το κάνουμε:

1) Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 160 βαθμούς

2) Αναμιγνύουμε όλα τα υλικά σε μια λεκάνη και ζυμώνουμε πολύ καλά μέχρι να ομογενοποιηθεί το ζυμαράκι μας. εάν χρειάζεται προσθέτουμε ελάχιστο νερό, σιγά-σιγά με ένα κουτάλι

3) Φτιάχνουμε σχηματάκια συμφώνα με τη φωτογραφία και τα ενώνουμε όλα ώστε να σχηματιστεί η κυρά-Σαρακοστή

4) Διακοσμούμε.

5) Ψήνουμε γύρο στα 15-20’ ελέγχοντας να μην μαυρίσει (θέλουμε κυρίως να στεγνώσει).

6) Αφήνουμε να κρυώσει πάρα πολύ καλά. Εάν θέλουμε μπορούμε να την περάσουμε βερνίκι ή ακρυλική ατλακολ που γίνεται διάφανη όταν στεγνώσει. Αντέχει μια χαρά και σκέτη πάντως.

Λίγα μυστικά ακόμα:

Την ώρα του ζυμώματος μπορούμε να ενσωματώσουμε μια θηλιά ή ένα συνδετήρα ώστε να κρεμιέται η κατασκευή στον τοίχο.

Εάν περισσέψει ζύμη την τυλίγουμε με μεμβράνη και την βάζουμε στο ψυγείο. Το αλάτι λειτουργεί σαν συντηρητικό και δεν χαλάει σχεδόν με τίποτα η ζύμη μας.

Μπορούμε εάν θέλουμε να τη χρωματίσουμε είτε με χρώματα ζαχαροπλαστικής είτε με τέμπερες καθώς την πλάθουμε.

Πηγή: Αντέχουμε